Donja Branjevina je arheološki lokalitet koji se nalazi u neposrednoj blizini naselja Deronje u opštini Odžaci. Pripada kategoriji spomenika kulture od velikog značaja. Arheološka iskopavanja su veoma uspešno vođena u periodu od 1965. do 1995. godine. Lokacija krije u sebi tajnu najstarije ratarske kulture u Evropi.
Kada je otkriveno arheološko nalazište Donja Branjevina?
Ovo nalazište otkrio je 1965. godine lokalni arheolog Sergej Karmanski i njegovi saradnici. Razorna poplava donela je nešto dobro – na površinu je izbacila ostatke neolitske kulture. Prve nalaze otkrio je između Deronja i Karavukova, gde Dunav pravi okuku, kada su građeni nasipi.
Kako svedoči u radu „Donja Branjevina: A Neolithic Settlement near Deronje in the Vojvodina“, koji je 2005. godine priredio Paolo Bjađi, razgovarao je sa Petrom Nađem, nekadašnjim arheologom muzeja u Somboru, da bi bilo zanimljivo pronaći oslikanu keramiku – što se i desilo. Istraživanja su trajala od tada, sve do 18. juna 1996. godine.
Otkrića i predmeti sa lokaliteta Donja Branjevina
Pronađeno je mnogo toga vrednog, prvenstveno simboli plodnosti. Osim Crvenokose boginje, tu su bili i rogovi, kao simbol muške plodnosti, smeštani u okrugle jame, koje su simbolizovale žensku plodnost. Pronađene su i grudve pečene gline, gotovo identične kamenim glavama iz nalazišta Gura Baciului u Rumuniji. Bili su tu i predmeti u obliku svinje. U ovu svrhu nošene su i lebrete – usni klinovi. Ukoliko bi je nosio muškarac, smatralo se da je sposoban za reprodukciju. Ukoliko bi je nosila žena, poručivala bi da traži muškarca
Simboli dugovečnosti bile su kornjače. Pronađeni su predmeti ovog oblika, ali i oblici, koji su oslikavani. Takođe, ustanovljeno je da su oklopi ovih životinja pokopavani ispod ognjišta. Kada je reč o nakitu, pronađene su ogrlice, koje su mogle da predstavljaju amajlije. Nije pronađeno mnogo toga, pa su se istraživači složili da stanovnici Donje Branjevine verovatno nisu posvećivali veliku pažnju ukrašavanju tela. Ono što jeste korišćeno za ukras, ali i za otisak na tkanini, su dva pronađena pečata, koja su ostavljala najverovatnije crvene tragove.
Pronađeni su i današnji verski elementi, kao što su oltar ili kadionica, koji su tada korišćeni svakodnevno, odnosno bili su obični predmeti u dnevnoj upotrebi. Tada su već postojali i oprema za ribolov, različite mreže, kao i oružje za lov, načinjeni od kosti. Naravno, deca su i u to vreme volela da se igraju, o čemu svedoče pronađene igračke – kugle, brodići, glinene loptice.
Istorija na prostoru opštine Odžaci
- U periodu od kraja poslednjeg ledenog doba i početka holocena uslovi za nastanjenje ljudi u Odžačkoj okolini su bili pogodni.
- Georgafske odlike — tri morfološke celine aluvijalne ravni, aluvijalne terase i lesne terase — nudile su pogodnosti za nastanak prvih naselja, i pre oko 7000 godina, u vreme neolita kada se prve civilizacije doseljavaju na prostore Panonske nizije ovaj predeo naseljavaju ljudi.
- Prednost je bila i blizina voda slivnog područja Dunava sa značajnim ribolovnim i komunikacionim potencijalom, ali i okruženje bogato plodnim zemljištem, šumama i divljači.
- O izgledu samog staništa nema detaljnijih potvrda.Otkriće jama stubova postavljenih u nizu i blatnog premaza ukazuje da su kao stanište mogla služiti jednostavne kolibe.
Statua Crvenokosa boginja – Simbol Odžaka
Statueta iz ranog neolita (pre više od 7000 godina) „Crvenokosa boginja“, najznačajniji je pronalazak sa ovog nalazišta. Ističe se prvenstveno svojom monumentalnošću, jer svojom visinom od 38 centimetara predstavlja pravog diva u odnosu na druge statuete sličnog tipa koje ne prelaze 15 centimetara. Svojom vrednošću i značajem statueta je postavila opštinu Odžaci na arheološku kartu Evrope.
Otkrivena je 1989. godine. Iskopao ju je arheolog amater Milan Jović u sondi veličine 6 x 6 metara, u centralnom delu neolitskog naselja.
Svake godine se tradicionalno održava manifestacija pod nazivom Crvenokosa boginja, koja okuplja veliki broj ljudi u Odžacima. Manifestaciju prati bogat muzički program, folklor, takmičenje u kuvanju paprikaša i razna druga dešavanja.
Donja Branjevina danas
Ovaj lokalitet je danas otvoren za posete. Međutim, tako nije bilo sve do 2011. godine, kada je uređen.
Do pre desetak godina bio je zapostavljen i zapušten. Nakon što je formirana Turistička organizacija, prionulo se na posao, pa je projektom i finansijskim planom biblioteke postavljena tabla sa oznakama i ograda.
Ukoliko želite da pročitate još tekstova o drugim zanimljivim mestima u Srbiji, kliknite ovde.
Autor: Mr Dragan M. Vidanović
