Fruška gora – Šta videti i obići (Manastiri, jezera, izvori)

Vojvodina je jedna velika, prostrana ravnica, koja poseduje dve niže planine – Vršačke planine i Frušku goru, od kojih je Fruška gora znatno poznatija i posećenija. Kao što smo već napisali, Fruška gora se nalazi u Vojvodini i najveći deo planine pripada oblasti Sremu, dok jedan mali deo prelazi hrvatsku granicu. Smeštena je između dve reke. Na severnoj strani se nalazi Dunav, dok je sa juga graniči reka Sava. Fruška gora se prostire dužinom od 78 kilometara, širinom od 12-15 kilometara i zahvata površinu od 225 kilometara kvadratnih. Najviši vrh Fruške gore je Crveni Čot, sa nadmorskom visinom od 538 metara. Osim najvišeg vrha, dobro poznati i značajni vrhovi su:

• Veliki gradac, sa nadmorskom visinom od 471 metar.
• Iriški venac, sa nadmorskom visinom od 451 metar.
• Stražilovo, sa nadmorskom visinom od 321 metar.

Spisak najviših vrhova Fruške gore, ali i Vojvodine možete otvoriti klikom na link ovde.

Nacionalni park Fruška gora

Fruška gora je prvi nacionalni park u Srbiji, proglašen 1960. godine. Cilj proglašenja bila je trajna zaštita ovog područja. Oblast Nacionalnog parka Fruška gora je bogata raznovrsnom florom i faunom, kao i pašnjacima, plodnim zemljištem, vinogradima i voćnjacima, koji ukrašavaju padine ove planine. Na nadmorskim visinama iznad 300 metara, bogatstvo su guste listopadne šume.

Biljni svet Fruške gore

Biljni svet ove planine je veoma raznovrstan i specifičan. Fruška gora raspolaže sa oko 1500 vrsta biljaka. Bogata je velikim brojem paprata, golosemenica, skrivenosemenica, gljiva i lekovitog bilja.

Kao što je već navedeno, Fruška gora obiluje sa oko 1500 vrsta biljaka, od kojih je 700 lekovitih vrsta. Uglavnom su to divlje vrste ili gajene biljke. Pored toga, najveću populaciju čine skrivenosemenice, i to: ljutić (neki od predstavnika su pavit, rizomi, gorocvet, sasa i kukurek), štitare (neki od predstavnika su kukuta – otrovna vrsta, mirođija i kim), usnatice (neki od predstavnika su žalfija, lavanda, ruzmarin, nana i tako dalje), ruže, lale, orhideje, mahunarke, zevalice, glavočike (neki od predstavnika su bela rada i maslačak), trave (neki od predstavnika su pšenica, raž, ječam, sirak, trska, pirevina, obična rosulja, šilj, popino prase i tako dalje).

Pašnjaci i livade

Fruškogorski pašnjaci su veoma pogodni kao stanište za gljive. Rastu i na svim zemljištima koja se ne obrađuju. Do sad je otkriveno oko 500 vrsta gljiva na tim područjima. Među njima ima i otrovnih i hranljivih vrsta. Otrovna vrsta je pupavka, ujedno i najotrovnija gljiva u Srbiji, a lekovite su gljiva bukovača i zimska velurka. Na trulim drvenim ostacima možete se susreti i sa, po izgledu, najlepšim gljivama, a to su sluzave gljive.

Fruška gora bogata je i livadama i šumama. Livade su najbogatije sasom, perunikom, stepskim božurom, koviljem i mnogim drugim vrstama, a područje je veoma pogodno i za razvoj pčelarstva.

Šume

Planina poseduje i četinarske i listopadne šume, među kojima ipak dominiraju listopadne. Od četinara su prisutni crni i beli bor, smreka, tisa i drugi. Kod listopadnih šuma potpunu dominaciju imaju hrast, bukva, grab, cer, crni jasen, vrba i topola. Među listopadnim šumama se može naći jedna manje poznata biljka – medveđi luk, koji poseduje lekovita svojstva.

Kao što je veoma poznato, Fruška gora prepoznatljiva je i po vinovoj lozi. Na Šuljamačkoj glavici su bile zasađene prve vinove loze. To mesto je bilo najpogodnije zbog toga što je obasjano suncem tokom čitavog dana i zbog nadmorske visine od 150 metara, kao idealni uslov.

Nedaleko od odmarališta Testera se nalazi šetalište “Dolina kestenova”. Naziv je nastao po velikoj meri zasađenih kestena na tom području. Ovaj plan zasađivanja se sproveo kako bi se povećao biodiverzitet tog dela Fruške gore.

Važno je spomenuti i lokalitet “Papratski Do”. Ovaj lokalitet je prvog stepena zaštite i predstavlja stanište autohtone šumske bukve, kitnjaka, bagra i velikih zajednica paprati.

Životinjski svet Fruške gore

Kao što je veoma bogata biljnim vrstama, Fruška gora obiluje i raznovrsnim životinjskim svetom. Od životinja dominiraju sisari sa čak 60 vrsta, od toga, najviše vrsta čine šišmiši potkovičari. Planina obiluje i sitnim i krupnim sisarima, među kojima su krupni znatno dominantniji, a to su: jelen, srna, šakal, divlja mačka, muflon, divlja svinja, lasica, kuna, zec i mnogi drugi. Na Fruškoj gori je od ukupnog broja sisara, zaštićeno 38 vrsta.
Najveći broj čine ptice i to sa 220 različitih vrsta. To su ptice selice, ali i ptice grabljivice kod kojih uglavnom dominiraju orao krstaš, kratkoprsti kobac, stepski soko i patuljasti orao.

Gmizavaca i vodozemaca je zabeleženo 23 vrste. Od vodozemaca dominiraju prave žabe, daždevnjaci, žabe krastače i mrmoljci, dok kod gmizavaca dominiraju zmije, kornjače i gušteri.

Da li ste znali da se na Fruškoj gori možete susreći sa šarkom, jedinom otrovnom zmijom na ovoj planini? Isto tako, na ovoj planini se nalazi najmanja žaba u Evropi i njen naziv je crvenotrbi mukač.

Fruška gora je veoma bogata jezerima, izvorima, močvarama, ribnjacima, vrelima, rekama i nekolicinom malih vodopada.

Fruškogorska jezera

• Bešenovačko jezero ili jezero Beli kamen – Ovo jezero se nalazi na oko 20 kilometara od Sremske Mitrovice i Rume. Nastalo je u nekadašnjem kopu, iz kojeg je beočinska cementara izvlačila rudu lapor. Prema nekim informacijama jezero danas dostiže dubinu od čak 57 metara, ali se i dalje puni. Zbog svog mineralnog sastava se veruje da je voda ovog jezera lekovita. Kupanje u ovom jezeru nije bezbedno, pa je iz tog razloga i zabranjeno. Pored Ledinačkog jezera, važi za najlepše jezero na Fruškoj gori.
• Ledinačko jezero ili jezero Srebro – Ovo veštačko jezero se nalazi u blizini naselja Stari Ledinci. Nastalo je za vreme NATO bombardovanja 1999. godine. Dugačko je 400 metara, najveća izmerena dubina je 100 metara i okruženo je liticama sa svih strana. Karakteriše ga zelena, hladna i čista voda.
• Jezero Bruje ili Erdevičko jezero – Ovo veštačko jezero se nalazi kod naselja Ljubi. Smešteno je na nadmorskoj visini od 110 metara, a okružuju ga litice visine i do 20 metara. Najveća izmerena dubina jezera iznosi 7 metara.

• Sotsko jezero ili jezero Sot – Nalazi se na zapadnom delu Fruške gore, u blizini sela Sot. Prosečna dubina jezera je oko 4 metara i oivičeno je brdovitom obalom, koja se na nekim mestima uzdiže i do 200 metara. U njegovom okruženju su livade i šume, što ga čini jednim od najlepših jezera Fruške gore, možemo slobodno reći i čitave Srbije.
• Šatrinačko jezero ili jezero Međaš – Šatrinačko jezero se nalazi u blizini sela Šatrinci i sela Dobrodol, na svega 3 kilometra od jezera Dobrodol. Prosečna dubina ovog jezera iznosi oko 5 metara, ali na nekim mestima dostiže i veću dubinu. Najčešći posetioci ovog jezera su kupači jer je voda leti poprilično topla. Poseduje uređene plaže, kao i teren za odbojku, tako da se ovde leti možete potpuno opustiti i uživati.
• Jezero Dobrodol – Dobrodol je veštačko jezero koje se nalazi u blizini istoimenog sela. Malo je teže prići jezeru jer su njegove obale poprilično zarasle bagremom. Prosečna dubina jezera iznosi 6 metara. Pored Bešenovačkog jezera, Dobrodol ima najčistiju i prozirniju vodu među svim fruškogorskim jezerima.

• Pavlovačko jezero ili jezero Kudoš – Nalazi se na oko 8 kilometara severno od centra Rume. Nastalo je pregrađivanjem doline potoka Kudoš, branom od 400 metara. Doline ovog jezera su blago strme i prekrivene su obradivim poljoprivrednim zemljištem. Prosečna dubina ovog jezera je oko 6 metara. Jezero je veoma bogato ribom, ali i pticama i ono čini njihovo stanište. Jedna zanimljivost je da je ovom mestu podiglo cenu i posećenost upravo to što je Novak Đoković izgradio vikendicu na ovom jezeru.
• Borkovačko jezero – Ovo veštačko jezero se nalazi u Sremu, na oko 2 kilometra od Rume. Najveća izmerena dubina jezera iznosi 5 metara. Jezero je veoma bogato ribom, te ovde dominira ribolov.
• Jezero Moharač – Nalazi se u opštini Šid, nadomak naselja Erdevik. Ovo veštačko jezero nastalo je pregrađivanjem doline potoka Moharač, branom visine 270 metara i dužine 16 metara. Prosečna dubina jezera iznosi oko 10 metara. Iako je voda ovog jezera veoma čista i dozvoljen je pristup kupačima, veću dominaciju imaju pecaroši.

• Jezero Testera – Ovo veštačko jezero se nalazi u opštini Beočin, u blizini sela Čerević. Jezero je veoma, veoma male površine. U okviru jezera se nalazi istoimeno odmaralište, koje posetiocima pruža potpuni ugođaj.
• Jezero Čalma – Jezero je veštačko i ono se nalazi pod opštinom Sremska Mitrovica, kod istoimenog sela. Takođe je veoma male površine i sastoji se od tri manja jezera, Čalma I, Čalma II i Čalma III. Na jezeru skoro pa nema kupača, ali i pecaroša. Čalma je dom za zaštićene vrste riba kao što su zlatni karaš i linjak.
• Jezero Ljukovo ili Jarkovačko jezero – Nalazi se nedaleko od sela Jarkovci, opštine Inđija. Najveća izmerena dubina ovog veštačkog jezera iznosi 10 metara.
• Jezero Šelevrenac – Nalazi se nedaleko od naselja Maradik. Ovo je veštačko jezero, a njegova prosečna dubina iznosi 2 metra. Njegova površina od čak 65 hektara ga čini jednim od najvećih jezera na Fruškoj gori.
• Jezero Vranjaš – Ovo veštačko jezero se nalazi nedaleko od naselja Manđelos, na nadmorskoj visini od 112 metara. Na njemu dominira ribolov. U blizini se nalaze istoimeni izvor i manastir Sveti Vasilije Ostroški.
• Bingulsko jezero – Nalazi se između naselja Bingul i Erdevik. Kupači, kao i pecaroši su veoma retki na ovom jezeru zbog toga što su jezera Bruje i Moharač u njegovoj blizini, a znatno su uređeniji od Bingulskog jezera. U rano proleće voda ovog jezera zna biti kristalna. Puni se slivom sa severa, kao i podzemnim vodama.
• Popovičko jezero – Nalazi se u blizini vikend-naselja Popovica, u samom srcu Fruške gore. Oko jezera su šuma i zelenilo, a u jezeru veliki broj riba. Međutim, ribolov je strogo zabranjen jer se u njemu mresti šaran. Karakteristično je po svojoj smaragdnoj boji.

Izvori na Fruškoj gori

Fruška gora je bogata velikim brojem izvora. Kažu da obiluje sa preko 200 izvora, a neki od poznatijih, samim tim i posećenijih su:

• Izvor Jabuka – Nalazi se uz istoimeno izletište. Oko izvora je izgrađeno monumentalno obeležje, sa stepeništem koje vodi do izvorišta. Meštani kažu da je voda sa ovog izvora najbolja u čitavoj okolini.
• Hajdučki vir – Nalazi se u blizini Partizanskog puta. Ovo mesto je bilo pogodno kao sklonište za hajduke. Neki od poznatijih hajduka čije je ovo sklonište bilo su Laza Harambaša, Stanoje Glavaš i Hajduk Veljko, i u njihovu čast ovaj izvor nosi naziv “Hajdučki vir”.
• Stari Majdan – Nalazi se na oko kilometar od izletišta Zmajevac i u blizini Rakovačkog kamenoloma. Izvor je ozidan kamenom, što ga čini estetski lepšim. Jedina mana je što ume da presuši na većim temperaturama.
• Četiri kamena – Nalazi se u blizini čortanovačke plaže. Ljudi iz okolnih mesta dolaze po svežu, pitku vodu baš sa ovog izvora.
• Babina česma – Nalazi se na oko 2 kilometra od jezera Beli kamen i manastira Bešenovo. Voda je pitka.
• Sumporni izvor – Nalazi se u samoj šumi kod manastira Staro Hopovo. Voda ima veoma jak miris koji podseća na miris sumpora i ne preporučuje se korišćenje iste za piće.
• Izvor Vranjaš – Ovaj izvor se nalazi na putu Međaš-Grgurevci. Izvor datira još iz vekova pre nove ere, a svojevremeno je bio mesto za okupljanje vernika. Sam izvor je posvećen Svetom Kozmi i Damjanu, a iznad izvora je izgrađena crkva. Ono što je interesantno je da i u vreme najvećih suša voda snažno izlazi na površinu, podjednako hladna i sveža.
• Staro Hopovo – Nalazi se u šumi, kod manastira Staro Hopovo. Za vodu sa ovog izvorišta kažu da ima lekovita svojstva, a iznad izvora je napravljena i kamena kapelica.

Fruška gora i njeni vodopadi

Nekoliko manjih vodopada takođe obogaćuju ovu planinu. Verujemo da je za njih čuo veoma mali broj ljudi.

• Šakotinački vodopad – Nalazi se u blizini istoimenog sela, na istoimenom potoku. Njegova visina iznosi oko 6 metara, ali nije baš bogat vodom, pogotovo leti na većim temperaturama.
• Dumbovački vodopad – Nalazi se u gustoj šumi, dobro sakriven od prolaznika. Nastaje od Dumbovačkog potoka koji se u jednom delu prelama i pravi vodopad. Ono najbitnije, leti kada su visoke temperature ne presušuje, već se samo smanji nivo vode.
• Dobri vodopad – Nalazi se u blizini naselja Šakotinac, i na oko 3 kilometara od već navedenog Šakotinačkog vodopada. Smešten je na Dobrom potoku, veoma je male visine, ali to ne umanjuje njegovo bogatstvo vodom.
• Orlovački vodopad – Nalazi se na Orlovačkom potoku. Zbog svoje strukture, često pad nazivaju samo kaskadama.

Važno je napomenuti i jedno bogatstvo planine, koje je zbog svoje prirode veoma interesantno, u pitanju je Lazin vir. Nalazi se sakriveno duboko u šumi, u večitom hladu i prelepoj netaknutoj prirodi. Lazin vir kao i vodopad visine oko 4 metra se nalaze na potoku Morintovo. U samom okruženju postavljene su klupice i stolovi za odmor.

Ribnjaci, močvare i plaže na Fruškoj gori

Planina poseduje i veći broj ribnjaka. Nalaze se u podnožju Fruške gore, odnosno nižim predelima. Obično su okruženi prelepom prirodom, ali su uglavnom u privatnom vlasništvu.
Neki od poznatijih ribnjaka su Jelica i Belan.

Što se tiče močvara i močvarne vegetacije, sa njima se možete susreći uglavnom na samom podnožju Fruške gore, uz Dunav ili veće potoke.

Jedna od najlepših plaža Fruške gore se nalazi u vikend-naselju, na reci Dunav, okružena čortanovačkim parkom prirode, a to je Čortanovačka plaža. Plaža je veoma lepo uređena i poseduje sve potrebne elemente svojim posetiocima, kao što su suncobrani, svlačionice i parkići za decu. Takođe se možete osvežiti u kafićima i čardama u okruženju ove divne plaže.

Druga plaža po posećenosti je plaža na Karašu. Ova plaža se nalazi na reci Dunav i poseduje tuševe, svlačionice i terene za odbojku.

Manastiri na Fruškoj gori

Pored velikog broja već navedenih jezera, vodopada, izvora i ribnjaka koji odvlače veliku pažnju turistima, može se reći da je Fruška gora i jedan od duhovnih centara zbog toga što se na njenoj teritoriji nalazi i veliki broj manastira, crkava, spomenika i jedna isposnica. Manastiri, koji se nalaze na Fruškoj gori, su:

• Staro Hopovo – Ovaj manastir je smešten u istočnom delu Fruške gore, a osnovao ga je despot Đorđe Branković krajem XV veka. Ovaj muški manastir je jedan od najmanjih na Fruškoj gori. Okružen je gustom borovom šumom, što mu daje još veću čar.
• Novo Hopovo – Manastir se nalazi na južnim padinama Fruške gore, a osnovao ga je takođe despot Đorđe Branković početkom XVI veka. Jedan je od najznačajnijih manastira kako Fruške gore, tako i cele Srbije. Ovaj manastir je ženski, a danas u njemu borave tri monahinje. Jedna zanimljivost jeste da se Dositej Obradović zamonašio u ovom manastiru i u njemu boravio oko tri godine.
• Krušedol – Manastir se nalazi na južnim obroncima Fruške gore, u ataru sela Krušedol. Vladika Maksim Branković je osnivač manastira, a osnovao ga je u XVI veku. U ovom manastiru su sahranjeni članovi porodice Đorđa Brankovića, dva patrijarha Srpske pravoslavne crkve i kralj Milan Obrenović. 1708. godine je održan prvi crkveno-narodni sabor Srba posle velike seobe – Krušedolski sabor.
• Privina Glava – Nalazi se na samom zapadu Fruške gore, pored istoimenog sela. Osnovan je u XII veku od strane vlastelina Prive. Smatra se da je on okupio prognane sveštenike i istočno od izvora podigao prvu crkvu i ćelije. Manastir je posvećen Saboru Svetih Arhanđela. Ovaj manastirski kompleks čine devet različitih objekata, sagrađeni u prethodnih dvadeset godina.
• Vranjaš – Ovaj manastir je najmlađi na teritoriji Fruške gore, osnovan je 2011. godine od strane porodice Milanković. Nalazi se između sela Manđelos i Grgurovci. Sam manastir se po arhitekturi razlikuje od ostalih, a konaci oko manastira su još uvek u izgradnji.
• Velika Remeta – Nalazi se u istoimenom selu, u opštini Irig. Jedan je od najstarijih manastira na ovoj planini, osnovan u XIV veku. Osnivač je kralj Dragutin. Slava manastira je Ivanjdan koji se obeležava 7. jula. Zanimljivost je da baš ovaj manastir ima najveći zvonik u Sremu sa svojih 38 metara, takođe poseduje i muzej stare srpske muzike.
• Mala Remeta – Manastir se nalazi u blizini istoimenog sela, a sam naziv znači “mala pustinja”. Osnovan je od strane Stefana Dragutina u XIII veku. Ovo je ženski manastir i danas u njemu borave samo dve monahinje. Na veliku žalost, put do manastira nije asfaltiran i samim tim ima mali broj posetioca.
• Grgeteg – Nalazi se u blizini naselja Grgeteg, na južnim padinama Fruške gore. Osnivač manastira je despot Vuk Branković u XV veku, a na crkvenoj priprati je ispisano Vuk despot osnovatelj seje sv. obitelji Grgetega ljeta 1471. Grgeteg je danas ženski manastir koji se sastoji od glavne crkve posvećene Prenosu moštiju Svetog Oca Nikolaja, kapele posvećene rođenju Presvete Bogorodice, kapele posvećene predobnom Serafimu Sarovskom i od konaka.
• Jazak – Manastir je osnovn 1736. godine, između dva proplanka na južnoj padini Fruške gore. Okružen je sa tri strane konacima, a sa četvrte strane je zid. Postoje dva verovanja o postanku naziva ovog manastira. Prvo verovanje je zbog toga što se nalazi u jazbini, odnosno između dva brda, a drugo da je arapskog porekla. Nedaleko se nalaze ostaci manastira Stari Jazak koji vodi poreklo iz XV veka.
• Beočin – Manastir i manastirska crkva se nalaze u istoimenom gradu, na severnoj strani Fruške gore. Ne zna se pouzdano vreme osnivanja manastira, ali se u pojedinim zapisima prvi put pojavljuje u XVI veku. Ovo je ženski manastir i posvećen je Vaznesenju Hristovom. Ono što dodatno obogaćuje manastir jeste Ljuti potok i park koji su još pre 150 godina zasadili francuzi.
• Rakovac – Ovaj manastir se nalazi kod istoimenog naselja, uz Rakovački potok, na severnoj strani Fruške gore. Osnovan je krajem XV veka, od strane čuvenog Rake Miloševića. Ovo je ženski manastir, posvećen Svetom Kuzmi i Damjanu.
• Šišatovac – Manastir se nalazi u istoimenom naselju, na južnim padinama Fruške gore. Najveću pažnju pre svega privlači njegova veličina i predivno uređeno dvorište u obliku lavirinta. Osnovan je u XIII veku od strane kralja Dragutina.
• Đipša – Ovaj manastir se nalazi između sela Vizića i Divoša, na južnoj strani Fruške gore. Ušuškan je u dolini obrasloj gustom šumom. Ovo je ženski manastir, osovan krajem XV veka od strane Jovana Brankovića. Manastir od uvek nema veliku posećenost zbog svoje velike udaljenosti od naselja.
• Kuveždin – Ovo je muški manastir koji je smešten između tri brdašca obrasla šumom. Nalazi se kod sela Divoš, u blizini Sremske Mitrovice. Osnovan je u XVI veku od strane despota Stefana Štiljanovića. Manastirski kompleks čine velika crkva, grobljanska kapela, mala kapela i groblje.
• Petkovica – Nalazi se između sela Divoša i Šišetovac, na jugozapadnoj strani Fruške gore. Manastir je u XVI veku podigla Jelena Štiljanović, udovica već pomenutog despota Stefana Štiljanovića. Manastir Petkovica sa crkvom Svete Petke je ženski manastir. Na svom imanju poseduje ribnjak, kameni bunar i izvor čiste pitke vode.
• Vrdnik – Manastir Vrdnik poznat je još pod imenom Mala Ravanica. Nalazi se na južnim padinama Fruške gore u selu Vrdnik, koje je veoma poznato vojvođansko lečilište. Tokom velike seobe Srba, ovaj manastir su naselili monasi manastira Ravanice i tamo sagradili crkvu posvećenu Vaznesenju Hristovom. Zbog toga se ovaj manastir drugim imenom naziva Mala Ravanica. Sagrađen je u XVI veku, a danas se o njemu staraju mohaninje. Smatra se da su konaci ovog manastira jedni od najlepših.
• Bešenovo – Manastir je smešten u Bešenovačkom prnjavoru, kod potoka Čikoš. Osnovan je u XIII veku od strane kralja Dragutina. Na veliku žalost, od manastira su bili prisutni samo temelji. 2013. godine je započeta rekonstrukcija manastira tako da danas manastir ima novi izgled.
• Berkasovo – Nalazi se kod istoimenog sela, opštine Šid i ovo je najzapadniji fruškogorski manastir. Osnovan je u XV veku od strane Jovana Brankovića. Posvećen je Svetoj Petki Trnovskoj. Ovaj ženski manastir je proglašen 2008. godine, na dan crkvene slave. Na manastirskom posedu se nalazi lekoviti izvor. O lekovitim svojstvima izvora svedoče natpisi na mramornoj ploči, među kojima je i natpis jednog Dubrovčanina koji je pomoću vode sa ovog izvora izlečen od teške bolesti.

Crkve Fruške gore

• Stara crkva Sveti Đorđe – U Ledincima, sadašnjem vikend-naselju Klisa se nalazi ova crkva, tačnije njeni ostaci. Crkvu još nazivaju Ledinačka kula, po svom visokom zvoniku. Smatra se da se na mestu crkve nekada nalazio Savinac, manastir posvećen Svetom Savi. Međutim, nikakvi dokazi o manastiru ne postoje, kao ni o tome da li crkva Svetog Đorđa ima bilo kakvu povezanost sa pomenutim manastirom.
• Crkva na Tekijama – Sam pojam tekija, preveden sa arapskog, predstavlja mirno počivalište. Pun naziv ovog svetilišta je Crkva Snežne Gospe na Tekijama, i ona se nalazi na samom izlazu iz Petrovaradina ka Sremskim Karlovcima. Crkva ima veoma bujnu, interesantnu i pomalo zagonetnu istoriju. Crkva je imala dve religije, s toga nosi simbole polumeseca i krst kako bi se iste i obeležile
• Crkva Svetog Rudolfa – Odmah po izlazu iz sela Banoštor se nalazi ova katolička crkva. Meštani je često nazivaju “švapska”. Grof Rudolf Chotek, žitelj Futoga, je 1912. godine na svom posedu finansirao izgradnju ove crkve. Odlaskom Nemaca, crkva je ostala pusta i vremenom je počela da propada.
• Isposnica Isaije Parivodskog – Poznata je još pod nazivom Rakovačka isposnica i nalazi se u blizini manastira Rakovac. Ova veoma čudnovata isposnica je uklesana u meku krečnjačku stenu. Sagradili su je monasi iz manastira Rakovac u XVIII veku. Ima veliku kulturnu, istorijsku i duhovnu vrednost jer su je posećivali mnogi crkveni velikani. Veoma je očuvana i u dobrom stanju zbog toga što je okružena gustom šumom i niskim rastinjem, pa joj je otežan pristup.

Spomenici na Fruškoj gori

• Brankov grob – Grob Branka Radičevića se nalazi na fruškogorskom brdu Stražilovu. Bio je đak Karlovačke gimnazije, a upravo taj period njegovog života je period koji ima najveći uticaj na njegovo stvaralaštvo. Taj period života u Sremskim Karlovcima je opisao u pesmi “Đački rastanak”. Pesmu je pisao pod tuberkulozom i njom izrazio želju da bude sahranjen na Stražilovu. 30 godina nakon njegove smrti u Beču, posmrtni ostaci su mu prenešeni na Stražilovo, a dobrovoljnim prilozima srpske zajednice podignut je kameni spomenik u obliku piramide. Na spomeniku postoji kamen ploča sa natpisom “Mnogo teo, mnogo započeo, čas umrli njega je pomeo”.
• Spomenik Sloboda – Nalazi se na vrhu Fruške gore, na Iriškom vencu. Spomenik je podignut 1951. godine u čast palih boraca i predstavlja simbol Narodnooslobodilačke borbe protiv fašizma u II svetskom ratu. Autor spomenika je vajar Sreten Stojanović. Ovo je najveći spomenik na Fruškoj gori, a lokacija je pažljivo birana. Izgrađen je na Iriškom vencu da bi se obelisk, simbol slobode i otpora mogao videti sa prilaza Iriškom vencu. Svečano je otvoren 7. jula 1951. Godine, na desetu godišnjicu Dana ustanka naroda Srbije.
• Spomenik Kamenolom – Nalazi se na teritoriji naselja Rakovac, kod manastira Rakovac. Posvećen je palim borcima i žrtvama fašizma koji su stradali tokom II svetskog rata. Jedan deo kompleksa podseća na rudarsko okno, zbog toga što se nalazi u samom brdu. Napravljen je iz mozaika, a tu se nalazio i Titov portret i natpis “Druže Tito mi ti se kunimo”.
• Spomenik Rohalj baze – Nalazi se iznad sela Divoša, kod Sremske Mitrovice. Sam naziv potiče od prezimena porodice Rohalj, na čijem posedu se nalazilo partizansko sedište, sklop zemunica odnosno baza. Tokom II svetskog rata su se u bazama sklanjani i krili okolni stanovnici, a posle rata su Rohalj baze postale mesto praznika i državnih okupljanja. Spomen kuća i spomen kompleks su sazidani 1972. Godine, a danas ovo mesto predstavlja izletište.
• Pavlasov čot – Pavlasov čot je ustvari vrh na nadmorskoj visi od 531 metar. Naziv potiče od osnivača prvog planinarskog udruženja u Vojvodini – Ignjata Pavlasa. Ovo mesto je često polazište u planinarskim rutama, pa je označeno spomenikom. Spomenik je nešto malo udaljen od staze, u šumi i u obliku je piramide. Podignut je upravo u čast Ignjatu Pavlasu.
• Spomenik Vezirac – Vezirac je ustvari brdo koje se nalazi u podnožju Fruške gore. 5. avgusta 1716. godine princ Eugen Savojski je poveo austrijsku vojsku u borbu protiv turaka, i to je bila prva velika pobeda austrijske vojske. Tada je austrijsko carstvo zadržalo Petrovaradin i stratešku poziciju Petrovaradinske tvrđave. U sećanje za ovu bitku, podignut je spomenik na brdu Vezircu 1902. godine.

Izletišta na Fruškoj gori

Ako želite da provedete prijatan vikend u prirodnom okruženju sa porodicom, kampujete sa društvom ili samo uživate u prelepoj prirodi, na raspolaganju su vam brojna fruškogorska izletišta. Većina izletišta je uređena i nalazi se pored saobraćajnica, kulturno-istorijskih spomenika i ugostiteljskih objekata. Neka od najpoznatijih su: Rohalj baze, Široke ledine, Lipovača, Iriški venac, Brankovac, Stražilovo, Andrevlje, Osovlje, Kraljev izvor, Popovica, Bobelikova livada, Borkovac, Ciganski logor, Testera, Mošin grob, Popov čot i tako dalje.

Fruška gora i vidikovci koje morate posetiti

Nakon višednevnog obilaska ovih spomenika i manastira, na red dolaze malo uzbudljivije putešestvije, za prave ljubitelje prirode. Fruška gora pruža još mnoštvo svojih bogatstava.
Za početak predstavljamo divne vidikovce:

• Vidikovac Kesten – Ovaj vidikovac se nalazi nedaleko od naselja Rakovac, u blizini manastira Rakovac. Pogled se pruža na Novi Sad i južne delove Fruške gore. Postoji više opcija kako doći do ovog vidikovca, ali najuzbudljiviji put je iz pravca Rakovca. Na tom putu naići ćete na izvor Neven i Rakovačku isposnicu. Plan je da se na ovim posedima započnu stočarstvo i pčelarstvo.
• Orlovo bojište – Nalazi se kod Sremske Kamenice, u pravcu ka Iriškom vencu. Ovo je nekadašnji kamenolom, sa kojeg se pruža bajkoviti pogled na Iriški venac. U planu je da se na ovom mestu izgradi planinarski dom i profesionalno penjalište za freeclimbing. Cilj ovog projekta je da čitavo mesto postane planinarski centar.
• Dunavski vidikovac – Vidikovac se nalazi u blizini Sremske Kamenice. Način dolaska do njega jeste šetnja koja bi prijala čak i onima koji nisu ljubitelji iste. Neverovatna je priroda i pogled i pre samog vidikovca. Prolazi se pored manje poznatih, ali zanimljivih lokacija kao što su Popovičko jezero i Perina pećina. Kada dođete do samog vidikovca tek sledi nestvaran pogled. Sa njega se pruža pogled na Ledince, Frušku goru, Novi sad pa sve duž obale Dunava.
• Neštinski vidikovac – Ovo je ustvari nekadašnje rimsko utvrđenje – Kuluštra. Sa njega se pruža pogled na Ilok, Bačku Palanku, i ono najlepše Dunav i njegovih šest ostrva. Mnogima je ovo najdraži vidikovac, jer sam pogled na taj čuveni Dunav opušta i daje čar svakoj fruškogorskoj avanturi.
• Duškov vidikovac – Ovaj vidikovac se nalazi na Magarećem bregu, u Sremskim Karlovcima. Sa njega se pruža pogled na Karlovce, Bačku i čuveni Dunav. Tamo se takođe nalazi otvorena scena sa dva nivoa. Na njima se nalazi zlatni krst i skulptura pesnika Duška Trifunovića, kojem je ovo mesto posvećeno. Autor skulpture je čuveni vajar Stevan Filipović.

Fruška gora i njena ostala bogastva – Vrdničke stepenice, kamenolomi i pećine

Za vreme neverovatne fruškogorske avanture, istraživanja i šetnjom šumama i planinskim stazama, naići ćete na Vrdničke stepenice. Ove misteriozne stepenice se sastoje od 58 betonskih stepenika koji vode u šumu, gde nema ničega. Namena stepenika nije poznata, smatra se da je planirano spomen-obeležje ili samo obično mesto za odmor. Misteriozni kamenolomi i pećine neretko odvraćaju pažnju posetiocima:

• Kamenolom Debeli Cer – Kamenolom Debeli cer se nalazi u blizini Beočina, kod turističkog odredišta i izletišta Andrevlja. Nekada je ovaj prostor bio hranilište za orlove krstaše, pa je prilaz bio zabranjen. Međutim, danas je veoma popularan kod ljubitelja prirode. Ovo je kamenolom crvenog krečnjaka i za njega se vežu priče o mamutovoj kosti koja se danas nalazi u Zavičajnom muzeju u Čereviću.
• Rakovački kamenolom – Nastao je 1937. godine kada je započeta eksploatacija vulkanskog kamena, trahita, a poznat je još i kao površinski kop Kišnjeva glava. Najdublja tačka iskopavanja dostignuta je sedamdesetih godina. Decenije eksploatacije kamena ostavljaju pogubne posledice na prirodnu sredinu.
• Grgurevačka pećina – Nalazi se na izletištu i vidikovcu Popovom čotu, kod sela Grgurovci, na nadmorskoj visini od 444 metara. Po svom obliku podseća na jamu, a njena dubina iznosi samo 13,5 metara. Ipak, svsrstana je u pećine zbog korala kojima je obrasla. Ovde su pronađeni fosilni ostaci sitnih glodara i slepih miševa. Pećinu je pronašao žitelj Grgurevaca, Đorđe Mirković 1961. godine. Prema tome, pećina je u početku nosila naziv prema svom pronalazaču – Đorđova ili Šođetova pećina. Ulaz u pećinu je strogo zabranjen.
• Pećina Beli Majdan – Kamenolom Beli Majdan, poznat i kao Rakovačka pećina i nalazi se u naselju Rakovac. Nastala je 1937. godine iskopavanjem kamena, kaolinskog granita koji je korišćen za izradu nadgrobnih spomenika i manastira Rakovac. Rudnički kop je zatvoren tridesetih godina. Ulaz je širok nekoliko desetina metara, tolika mu je i dužina, a visina dvorane je oko 4 metra.
• Perina pećina – Nalazi se u blizini naselja Starih Ledinaca i Popovice. Ušuškana je duboko u šumi i do nje se stiže uzanim putićem. Postoji sumnja da je pećina ostatak nekadašnjeg rudnika i da je vlasnik rudnika bio deda Pera koji je umro u rudniku. Prema toj priči, za koju se ne zna pouzdano da li je istinita, ova pećina nosi naziv Perina pećina. Ulaz u pećinu je zabranjen, ali ispred postoji tabla sa natpisima i opisima pećine. Ulaz veoma uzan, svega toliko da se može provući čovek prosečne veličine. Unutar pećine postoje dva hodnika, odnosno tunela koji je granaju i spuštaju, a ukupna dužina tunela iznosi oko 70 metara.

Rimski grad, Gradina i Vrdnička kula

Kao što je već navedeno, Fruška gora zahvata površinu od 225 kilometara kvadratnih i na toj površini se kriju i mnoga kulturno-istorijska bogatstva, kao i jedno arheološko i geološka nalazišta.

• Rimski grad – Naselje Čortanovci se nalazi tačno između evropske reke Dunav i padina Fruške gore. To malo mesto, ušuškano u neverovatnom okruženju, na svom posedu krije ostatke rimskog grada. Ostaci ovog grada stari su skoro dva milenijuma, datiraju iz III veka. Poznat je pod nazivom Castra Herkulis odnosno Herkulova tvrđava. Početkom dvadesetih godina su vršena istraživanja kada je iskopan jedan deo zida, a pronađeni su i ostaci rimskog groblja. Do ovog istorijskog utvrđenja vodi veliki broj putokaza.
• Arheološko nalazište Gradina – Nalazi se u opštini Beočin, u selu Rakovac, istočno od Dumbovačkog vodopada. Ovo arheološko nalazište datira iz perioda pre sedam hiljada godina, starijeg kamenog doba, neolita. Oko 1100. godine je podignut manastir Dombo posvećen Svetom Đorđu.
• Vrdnička kula – Nalazi se kod mesta Vrdnik, osamljena na šumovitom, obraslom brdu. Smatra se da su temelji kule izgrađeni još za vreme Rimljana u IV veku. Ostatak utvrđenja je podignut u XIV veku. Kula je cilindričnog oblika, i visoka je oko 20 metara. Sa kule se pruža neverovatan pogled na fruškogorsko, gusto zelenilo. Neverovatan pogled za uživanje koji se ne propušta. Do same kule se stiže vijugavim planinskim putem, pokraj kojih stoje putokazi.

Vila Ravne i dvoac porodice Špicer

Vila Ravne nalazi se na Ravnama, između sela Grabovo i Sviloš, opštine Beočin. Takođe, ova vila je ušuškana duboko u šumi, što joj daje dodatnu lepotu i čar. Mnogima je poznata i pod nazivima Lekina ili Titova vila. Te nazive je dobila zbog toga što ju je povremeno za lov koristio Aleksandar Ranković Leka, a tokom sedamdesetih godina je više puta preuređena za potrebe Josipa Broza Tita, koji ju je po nekim saznanjima, posetio samo jednom. Sagradila ju je iločka plemićka porodica Odeskalski, na prelasku iz XIX u XX vek. Posle višestrukog menjanja vlasnika, konačno nakon II svetskog rata dobija nacionalizovani status. Danas je vila Ravne prazna, a o njoj brine AP Vojvodina.

Dvorac porodice Špicer je sagrađen u Beočinu 1892. Godine, od strane ugledne porodice Špicer koja je bila jedan od glavnih vlasnika fabrike cementa. U dvorcu dominiraju stilovi koji su karakteristični za kraj XIX i početak XX veka, pa se samim tim primećuju elementi romantike, gotike, renesanse i baroka. Kroz godine i decenije dvorac je imao različitu namenu, a danas je napušten i bez namene pa mu meštanski naziv dobro pristaje – kuća duhova ili ukleti dvorac. Veliki broj filmova je snimljeno u ovom dvorcu, a neki od poznatijih jesu “Dečak i violina”, “Crna mačka, beli mačor”, “Doručak s đavolom”…

Dvorac Marcibanji-Karačonji i Kamenički park

Dvorac Marcibanji-Karačonji se nalazi u Sremskoj Kamenici, u okviru Kameničkog parka, nedaleko od obale Dunava. Građen je od kraja XVIII do početka XIX veka za porodicu Marcibnji, a današnji oblik i izgled postigla je zahvaljujući novim vlasnicima, porodici Karačonji iz sredine XIX veka. Dvorac je okružen engleskim pejzažnim vrtom. Vrt je ukrašen egzotičnim drvećem iz celog sveta i skulpturama sfingi i lavova. Park je imao pešačke staze, jezero i staze za jahanje. Neki ostaci su i dan danas prisutni. Prvobitni oblik Kameničkog parka je nastao početkom izgradnje Marcibanji dvorca. U sklopu parka se nalazila staza za jahanje, šetalište uz Dunav, jezera, potok, predmeti za razonodu kao i skulpture od kojih su danas prisutne Pet glava, Pompejski stub, Sfinga i Amor i Nimfa.

Zmajev muzej i zavičajni muzej Čarevića

Zmajev muzej nalazi se u Sremskoj Kamenici, u ulici koja takođe nosi naziv po našem poznatom pesniku Jovanu Jovanoviću Zmaju. U sastavu Muzeja Novog Sada, Zmajeva kuća predstavlja svedočanstvo života i rada jednog od najvećih srpskih književnika. Poslednje godine svog života je Jovan Jovanović Zmaj proveo u ovoj kući. Zmajev muzej je osnovalo društvo “Zmaj”, nastalo 1904. godine nakon njegove smrti. Muzej je otvoren za posetioce 1933. godine. Ono što muzej predstavlja jeste najpre život Jovana Jovanovića Zmaja, njegov književni život i dela, njegova posthumana dela…

Zavičajni muzej Čerevića se nalazi u selu Čereviću, opštine Beočin, na obali Dunava. Sam muzej je osnovan 1980. godine. Muzej je napravljen tako da svoje posetioce vodi kroz istoriju, kulturu i razvoj ovog mesta. Unutar njega se nalaze rukopisi, fotografije, umetnička platna, skulpture… Posebno je predstavljena jedna celina – rukopisna zaostavština pesnika Jovana Grčića Milenka i legat vajara Jovana Soldatovića. Takođe, postoji i manja celina u kojoj su izložene i predstavljene arheološke iskopine sa ovog lokaliteta, kao i zbirka fosilne faune.

Geološki lokalitet Grgeteg i Orlove stene

Geološki lokalitet Grgeteg smešten je uz Kalin potok, u blizini kapije manastira Grgeteg. Ovo nalazište krije bogate sedimente fosilnih ostatka mekušaca iz doba 1.8 miliona godina pre nove ere, ali i ranijih perioda. Pronađene su slatkovodne naslage barskog puža, školjke i ostrakodi iz kaspibrakičnih voda. Neki od fosila su prvi put pronađeni baš na ovom mestu, što je ovo mesto stavilo na mapu svetskih paleontološko-geoloških nalazišta.

Orlove stene – Ove stene poznate još pod nazivom Orlovac, nalaze se na strmini Fruške gore. Stare su čak dvesta miliona godine, a po svom izgledu, tako oštre i šiljate, definitivno predstavljaju fenomen za ovo područje. Ove stene su nastale ispod zemlje sedimentacijom, dok jednom dana nisu od jednom nikle na površinu, što ih čini još zanimljivijim posetiocima.

Sportke aktivnosti na Fruškoj gori

Sportske aktivnosti kojima posetioci ove planine mogu slobodno da se bave su:

• Sportsko-turističko letenje – Na samom ulazu u selo Veliki Radinci, kod Sremske Mitrovice , na površini od 23 hektara se nalazi aerodrom za ovu disciplinu. Ima betonsku pistu, dužine je 1100 metara i mogu da sleću avioni težine do 5700 kilograma. Klub poseduje sportske avione i motorni zmaj. Vrše usluge letenja kao i obuke.
• Ribolov – Ova stara i veoma rasprostranjena disciplina predstavlja uživanje mnogima. Mir i tišina, samo zvuci prirode. Na području Fruške gore nalazi se veliki broj jezera na kojima je moguć ribolov. Jezera su bogata ribama: šaran, amur, deverika, štuka, som, crvenperka, karaš, bodorka, linjak i mnogim drugim vrstama.
• Biciklizam – Veoma poznata disciplina ovog područja jeste biciklizam. Fruška gora poseduje mnoštvo obeleženih staza čak i po valovitim terenu sa mnogo uspona i padina. Fruškogorski MTB maraton je prestižna tradicionalna manifestacija, koja predstavlja ispit iz tehnike vožnje i pravi izazov za ispitivanje granica fizičke izdržljivosti svih učesnika. Ova trasa je najomiljenija destinacija svih ljudi koji nešto znače u biciklizmu u Srbiji, a svojim odlikama ističe kandidaturu da postane deo biciklističkog mejnstrima cele Evrope. U blizini sela Bukovac, na vidikovcu se nalazi i Bike Park Bukovac. To je teren za planinski i ekstremni biciklizam.
• Planinarenje – Fruškogorsko planinarenje je veoma zanimljivo i puno mini avantura. Staze obuhvataju listopadne šume, livade, prolaz kraj kulturno-istorijskih objekata, vodopada i mnogih sakrivenih mesta na ovom području. Staze su označene planinarskim oznakama, belim krugom sa crvenim srcem u sredini, snimljena GPS uređajima koji se mogu preuzeti.
• Treking – Treking je sportska disciplina koja je kod nas još uvek mlada i u razvoju, međutim malo je ubrzan proces razvića ove discipline. Planinarsko-smučarski savez Vojvodine je 2012. godine je započeo pilot-projekat vikend-trka kroz prirodu. Tako je i osnovana vojvođanska treking liga. Ova disciplina je veoma zanimljiva i njom se mogu baviti svi koji žele da povećaju svoju fizičku kondiciju. Cilj u trekingu je preći jednu stazu od mogućih tri u što kraćem vremenskom periodu, uz strogo poštovanje zadate staze, a dokaz o poštovanju pravila jeste overa takmičarske knjižice na kontrolnim tačkama.
• Orjentiring – U ovom porodičnom sportu mogu učestvovati sve generacije. Jako zanimljiva i avanturistička disciplina koja za cilj ima da se pomoću kompasa i mape na nepoznatom terenu pronađe određeni broj kontrolnih tačaka redosledom ucrtanim na karti, u što kraćem roku.

Smeštajna ponuda na Fruškoj gori 

Autentičan odmor na nekim od mnogobrojnih fruškogorskih jezera definitivno treba da upotpunite odabirom udobnih smeštajnih jedinica. Budući da Fruška Gora predstavlja jednu od najpopularnijih turističkih destinacija u zemlji, njena smeštajna ponuda izuzetno je bogata i raznovrsna. Stoga, Fruška Gora smeštaj ponudiće vam užitak u različitim apartmanima i hotelima, a posebno mestu u smeštajnoj ponudi zauzimaju i autentične brvnare i katuni. 

Smeštajni objekti na Fruškoj Gori prilagođeni su autentičnom planinskom stilu, te ćete ovde uživati okruženi zelenilom i prijatnom atmosferom. Smeštaj na Fruškoj Gori možete pronaći na gotovo bilo kom delu planine, a izuzetno su popularni Vrdnik, Irig, Maradik, Krušedol i Ledinci. Početna cena apartmanskog smeštaja na Fruškoj Gori kreće se od 30 evra po osobi, dok ćete za autentične planinske brvnare i hotelski smeštaj morati da odvojite i do 100 evra po noćenju.

Fruška gora i još neke zanimljivosti o njoj – Sofijini izvori, vino

Da li ste znali da se na Fruškoj gori nalazi izvor lekovitog magnetnog zračenja? Ovo mesto je poznato pod nazivom Sofijini izvori. Kao što smo već naveli, reč izvori u nazivu predstavljaju izvor magnetnog zračenja. Ali zašto baš Sofijini? U pitanju je Sofija Milanović, koja je otkrila ovo mesto koja poseduju lekovita magnetna polja. Ona veoma povoljno utiču na centralni nervni sistem, kao i na lečenje mnogih drugih bolesti. Već više od decenije, tačnije od 2011. godine, ljudi sve češće posećuju Sofijine izvore i u znak zahvalnosti i spokoja kače male ikone unutar ovog mesta. Kažu da je dovoljno samo 20 minuta da provedete unutar tog polja i prepustite se. Pojmovi koji se vezuju za ovo mesto su crkve, sveci, svetlost, moć, zapravo sve što je mistično, veliko, sveto.

Sremski Karlovci, Čerević, Irig, Neštin, Banoštor i mnoga druga sremska, fruškogorska naselja su veoma poznata po vinu i vinogradima. Ovo područje je vekovima nosi ovo obeležje, pa su se vinima častili po evropskim dvorovima, ali su vina svoje mesto imala i na poznatom Titaniku. Sremci danas nose titulu najveštijih vinara i vinogradara.

Miloš Crnjanski je napisao pesmu “Stražilovo” koju je posvetio istoimenom izletištu na Fruškoj gori, kao i Branku Radičeviću čiji se spomenik tamo nalazi. Od 1973. godine, nagrada koja se dodeljuje najboljem od svoje branše nosi naziv “Stražilovo”, prema Miloševoj pesmi.

Fruška gora na mapi: 

Ukoliko želite da pročitate još tekstova o drugim planinama u Srbiji, kliknite ovde.